کد مطلب:223221 شنبه 1 فروردين 1394 آمار بازدید:177
راه نیشابور به سرخس
راه نیشابور به سرخس
بنا بر گفته یعقوبی در البلدان (8علیه السلام 2 هجری) راه نیشابور به مرو ده منزل و تا هرات ده منزل و نیز از نیشابور تا دامغان ده منرل و از این شهر به طرف شاهراه و سرخس شش منزل است منزل اول آن قصر الریح است كه آن را در ( البلدان: ص 54. )
فارسی دزباد گویند و از قصر الریح تا خاكسار و از آن جا تا مزدوران و (سپس تا سرخس) مقدسی مزدروان را از دهات سرخس نام می برد كه گردنه معروفی به ( البلدان: ص 55)
همین نام دارد. در مزدوران غباری است كه گفته می شود انتهای آن دیده نشده است.
( خراسان بزرگ، ص 159، ص 312-3. )
ابن رسته در الاعلاق النفیسه (290 هجری) از نیشابور تا سرخس را شش منزل می شمارد، اولین منزل از نیشابور تا فغیس (Faqhis) پنج فرسخ و از آن جا تا ( المسالك و الممالك، ص صلی الله علیه واله 2. )
حمراء نیز پنج فرسخ است. حمراء قریه ای است در كوه و به علت سرخ بودن صخره های اطراف آن و خاك و دیوارهایش به حمراء نامگذاری شده و به آن دزسرخ هم می گویند. (در منابع ایران باستان، راه قدیمی نیشابور به سرخس را پس از گذشتن از كوه ریوند یا بینالود و از طریق طوس و سناباد به سرخس و از آن جا به مرو ذكر كرده اند. از حمراء (دز سرخ) به بردع (barda) می رسند كه به آن المثقب هم گفته اند و از آنجا به شهر طوس می روند اصطخری در مسالك الممالك ( ) 340 اعلان النفیسة، ص 201. )
هجری) مسافت شهر نیشابور را به سرخس شش منزل و از نیشابور تا سرحد نیشابور، دیه كردان (ده كردان) كه در حد قومس است و نزدیك اسد آباد، هفت منزل و از دیه كردان تا دامغان پنج منزل و از نیشابور در مسیر سرخس تا مرو را دوازده منزل می شمارد صاحب كتاب انس المهج و حدائق الفرج كه یك اثر ( مسالك الممالك، ص 222)
قدیمی و با ارزش در مسالك و ممالك و مساحت بین شهرها است، مسافت نیشابور تا طوس را در سمت شرق سه مرحله و از نیشابور تا سرخس را شش فرسخ و از سرخس تا مرو را پنج روز می شمارد راه قدیمی نیشابور به هرات كه در مسیر راه ( تاریخ نیشابور، ص علیه السلام صلی الله علیه واله )
نیشابور به طوس و مرو بود برابر گفته صاحب تاریخ نیشابور، از راه دیز باد (ده باد) و ولایت اسفند (اسفنج، سنج) به رباط سنگ بست كه امروزه نیز به همین نام مشهور است منتهی می شد.
دیزباد (دزباد، ده باد) ده خاكستر بوده كه گاهی در متون قدیمی نام آن را خاستر نیز نوشته اند بعد از آن منزلگاه «رباط بدیعی» بوده كه در فاصله بین دیزباد و فرهادگرد قرار داشته و شاید این همان رباطی باشد كه روایت عبد الغافر صاحب سیاق التواریخ، حسان منیعی نیشابور، آن را در حوالی دیزباد ساخته است. منزلگاه بعدی پس از رباط بدیعی، رباط سنگ بست است كه در متون از آن به سنج بست هم یاد شده است.
به گفته صاحب تاریخ نیشابور، سنگ بست را به نام قریه ای كه این رباط در آن جا ساخته شده نامگذاری كرده اند. در این محل راههای نیشابور و هرات و طوس و مرو با هم تلاقی می كردند و از نظر سوق الجیشی و با زرگانی این قریه دارای اهمیت زیادی بوده است به همین دلیل سلطان محمود غزنوی لشكرگاه و پایگاه نظامی خود را در این مكان قرار داد و در آن قریه رباطی برای رسیدن به سرخس و مرو ساخت. اولین منزلگاه بعد از سنگ بست (رباط چاهه) بود كه این رباط، در نزدیكی كشف رود قرار داشت و فاصله آن از رباط سنگ بست تا رباط چاهه پنج فرسخ ذكر شده است. این رباط نیز به دستور سلطان محمود غزنوی ساخته شده و أبو اسحق كرامی نیشابوری، رئیس فرقه كرامیان آن را بنا كرده است در آن ناحیه رباط دیگری نیز وجود دارد كه (رباط ماهی) نامیده می شود، پس از رباط ماهی، (رباط توران) و بعد از آن (رباط آبگینه ) است. حمد اللّه مستوفی فاصله رباط آب گینه را تا سرخس شش فرسخ ذكر كرده است و آندره گدار احتمال می دهد كه این رباط همان (رباط شرف) باشد كه اكنون ویرانه های آن با ایوانهای رفیع در جاده سرخس دیده می شود. این رباط در شش فرسخی سرخس واقع شده است.
( تاریخ نیشابور، ص 59، 0صلی الله علیه واله ، 2صلی الله علیه واله ، 4صلی الله علیه واله ، )